Sprzymierzeńcy

        Powinnam ten artykuł zatytułować "Walka biologiczna", ale wszelka walka mi się źle kojarzy. Mamy więc sprzymierzeńców w walce.
        Przez lata właśnie tę walkę o przeżycie podkreślano w naukach biologicznych, pomijając współpracę i synergię. Dziś, zwłaszcza w niektórych środowiskach, panuje przeciwny, przesłodzony trend do traktowania przyrody jako czegoś milusieńkiego i wolnego od wszelkiej przemocy. Z rozbawieniem obserwowałam oburzenie, jakie wywołało zdjęcie sikorek pożywiających się na jelonku zabitym przez wilki. A co dopiero, gdyby ludzie widzieli, jak te milusieńkie ptaszeczki zabijają nietoperze czy inne ptaki! Trudno, każdy chce żyć, a dla nich to kwestia przeżycia zimą. Właśnie ta drapieżność sikorek czyni z nich naszych sprzymierzeńców w ogrodzie - w sezonie jedna rodzina sikorek pochłania całe kilogramy mszyc, gąsienic i innych owadów.
     Świat zamieszkany przez łagodnych roślinożerców (jak to się marzy niektórym) zginąłby bardzo szybko, wraz z ostatnim zielonym źdźbłem.

      Normalnie przyroda pozostaje w równowadze, żaden gatunek nie rozmnaża się nadmiernie, wszystkie trzymają się nawzajem w szachu, żaden też nie ginie. Jeśli jednak ten cudowny system zostanie rozregulowany, mamy plagi szkodników. Czynników rozwalających równowagę jest mnóstwo: naturalne, jak wybuchy wulkanów, zmiany pogody czy klimatu i sztucznych, czyli głównie działalność człowieka, który wtrąca się w to, czego nie rozumie i niszczy równowagę na wielką skalę.
      Przyroda pozostawiona samej sobie potrafi wrócić do równowagi i zaleczyć rany, jeśli jednak rany są drażnione i powiększane przez człowieka, to skutki są nieprzewidywalne i wręcz katastrofalne na dłuższą metę.

      Często piszą do mnie ludzie zdesperowani atakami "szkodników" w swoich ogrodach. Każdy taki atak jest znakiem zaburzenia równowagi. I o tę równowagę warto zawalczyć, nie o chwilowe zlikwidowanie "szkodnika", który i tak będzie wracał z coraz większą siłą.

       W tej walce mamy wielu sprzymierzeńców, nie tylko tych znanych ale i mnie znanych. Znani: ropuchy, jeże, węże, ptaki (w tym sikorki), biedronki.
       Mniej znani: skorki, osy i mikroosy (w tym bardzo użyteczna Aphidius, która pasożytuje jaja mszyc), dzikie pszczoły, trzmiele, złotooki nematody i w sumie większość owadów. Tak, kochani, większośc owadów jest pożyteczna, pajęczaki także.

      W walce biologicznej nie chodzi o zupełne zlikwidowanie zwierząt czy owadów szkodliwych, ale o utrzymanie ich w granicach akceptowalnych dla wszystkich. Gdybyśmy zlikwidowali je całkowicie, to skazali byśmy na śmierć głodową naszych sprzymierzeńców i kto by nas bronił w przypadku następnego ataku? A że szkodniki rozmnażają się bardzo szybko, w przeciwieństwie do organizmów pożytecznych, to widzicie efekty?

      Jak zadbać o naszych sprzymierzeńców? Najlepiej zapewniając jak największą bioróżnorodność i zostawiając skrawki dzikiej natury dookoła naszego ogrodu. Niezastąpione są tu naturalne, dzikie żywopłoty, gdzie większość pożytecznych dla nas gatunków znajduje schronienie i pożywienie. Ważne są też dzikie zarośla, w tym pokrzywy. Zarośnięty burzanami kawałek ziemi to nie bałagan, to kwatera główna i matecznik pożytecznych żyjątek. Nawet plaga nornic może być zmniejszona nie tylko przez duże drapieżniki, ale przez bakterie i pasożyty.
       Zachodzą tu ciekawe zależności, które warto prześledzić. Bardzo pożyteczne trzmiele lubią gnieździć się w opuszczonych mysich norkach. Jeśli więc zlikwidujemy wszystkie myszy, to trzmiele też wyginą....

      Oczywiście, takie podejście wymaga cierpliwości i umiejętności, efekty przychodzą powoli, nie natychmiast. Dotychczas była to opcja dla wybranych, którzy po kilku latach mądrego gospodarowania wspólnie z naturą zadziwiali świat urodzajnością i pięknem swoich ogrodów. Bo tu trzeba mieć mądrość, otwartość i cierpliwość oraz nieustannie uczyć się i obserwować. To nie jest opcja dla głupich i leniwych. Tylko że może się niedługo okazać, że innej opcji nie ma, jeśli chcemy przetrwać i żyć godnie. Już teraz ziemia uprawna jałowieje w tempie, o jakim się naukowcom nie śniło, a czynniki rakotwórcze pochodzące z herbicydów i insektycydów występują nawet w mleku matek. Nie mówiąc już o spadku płodności mężczyzn. Działanie przeciw naturze prowadzi do Wy-naturzenia człowieka. Działanie zgodne z naturą zapewnia zdrowie, komfort psychiczny i fizyczny oraz daje mądrość i spokój ducha.

       Na zachodzie można kupić już środki naturalne, które mogą nam pomóc w sytuacjach kryzysowych: biedronki, syrfy, drapieżne osy, Baccilus thuringiensis, pułapki feromonalne. Są one stosowane wszędzie w tej chwili w ogrodach miejskich, pałacowych i pokazowych oraz przez wielu ogrodników i rolników ekologicznych. Ci, którym udało się wprowadzić równowagę na swoich ekspoloatacjach podkreślają, że są to tylko protezy, którymi można podeprzeć się od czasu do czasu, najważniejsze jest, żeby raz uwolnione pożyteczne owady zadomowiły się w naszym ogrodzie i w okolicy.
      U nas w naturze przetrwało wielu sprzymierzeńców, ważne jest, aby zaprosić ich do siebie i pomóc się zadomowić.
Co możemy zrobić?
- Dbać o bioróżnorodność, nie walczyć przesadnie z chwastami ani nie dbać przesadnie o czystość.
- Zostawić fragmenty dzikiej natury w naszym ogrodzie - żywopłoty, kępy krzewów, pokrzyw, fragment niekoszonej trawy, dzikie rośliny.
- Siejmy i sadźmy kwiaty bogate w nektar i pyłek.
- Ustawiajmy hoteliki dla owadów.
- NIE PANIKOWAĆ I NIE SIĘGAĆ NATYCHMIAST PO ŚRODKI CHEMICZNE, JEŚLI GDZIEŚ ZAUWAŻYMY NIEPOŻĄDANE MSZYCE CZY INNE OWADY. Zwłaszcza jeśli ich ilość nie zagraża plonom albo występują np. na roślinach towarzyszących. Obserwujmy i cieszmy się, że służą za żłobek dla naszych sprzymierzeńców.
Jedynym wyjątkiem jest stonka. Ta praktycznie nie ma u nas naturalnych wrogów i niestety, trzeba albo ją zbierać ręcznie albo zrezygnować z ziemniaków uuuuuuu.

Oto złotook, nieustraszony pożeracz mszyc. Czasem na przedwiośniu można spotkać go w domach, kiedy wychodzi z zimowych kryjówek.