Ręczniki obrzędowe

      Na Podlasiu, podobnie jak na Białorusi i Ukrainie, zachowała się jeszcze tradycja ręczników obrzędowych. Mam wrażenie, że dawniej była ona wspólna dla całej Słowiańszczyzny. Obecnie kultywują ją głównie Prawosławni, ale też grekokatolicy i Staroobrzędowcy.
    Ręczniki, wbrew nazwie, nie służą do wycierania rąk, ale do różnych uroczystych obrzędów i mają znaczenie symboliczne oraz magiczne. Przedstawiają życie człowieka, jeden koniec to narodziny, drugi - śmierć. I tak towarzyszą człowiekowi od chwili narodzin (przystrajano nim dziecko do chrztu),  do śmierci (trumny dzieci niesiono na ręcznikach, starszym wkłada się je do trumny). W międzyczasie towarzyszył wszystkim uroczystym chwilom życia : obdarowywano nim tych, których chciano uhonorować, panna młoda tkała je na swoje wesele i obdarowywała narzeczonego i drużbów, którzy zakładali je przez ramię, dekorowano nimi ikony w świętym kącie, kładziono na nich chleb i sól i miały jeszcze wiele innych zastosowań... Zwyczaj obdarowywania nimi ważnych gości przypomina mi obyczaje tybetańskie - tam też wręcza się takie długie, białe szale przy uroczystych okazjach.

To jest zdjęcie z netu, widać na nim przepięknie haftowany ręcznik zdobiący ikony. Często haft jest czerwony, ale bywają też różnokolorowe.

Zainteresowałam się nimi odwiedzając regionalne izby pamięci i postanowiłam coś podobnego zrobić tej zimy. Pamiętałam, że w Dąbrowie Białostockiej, w Domu Kultury, widziałam kilka takich ręczników. Bez haftów, za to z przepięknie utkanego płótna i zdobionych misternymi koronkami. Pojechałam tam z aparatem, niestety, z całej ekspozycji były tylko dwa ręczniki, dość barbarzyńsko przypięte do ściany zszywaczem. Na szczęście był tam mój ulubiony:

Marny ze mnie fotograf, ale ta koronka jest niezwykle misterna, przypomina koronki koniakowskie. Wszystkie koronki - zarówno te szydełkowe, jak siatkowa, zrobione są z niezwykle cienkich nici. Szydełko musiało być nie grubsze od igły. Jako doświadczona "szydełkowiczka" nie mogłam przestać podziwiać tej misternej roboty.

Na pociechę sfotografowałam też dwie chusteczki na głowę z haftowanymi naczółkami. Wiązano je z tyłu, a ten rożek tak śmiesznie sterczał. Nosiły je na ogół młodsze kobiety i dziewczęta, starsze wiązały chustki pod brodą. Aż nie mogłam uwierzyć, że te hafty zrobiono ręcznie, tak są dokładne i drobniutkie, ale przyjrzałam się dobrze - ręczna robota. Robota mistrza.
   

 Myślę, że te ręczniki, chusteczki i inne obrusy czy odzież, wykonane z takim mistrzostwem, ręcznie i z dbałością o szczegóły, miały naprawdę niesamowitą moc.
No to mam robotę na całą zimę... I to piękną, ważną robotę. Obrzędowo-magiczną.
A tutaj link do wystawy ręczników obrzędowych w Lipsku nad Biebrzą, to bardzo blisko naszego domu:   http://www.kulturalipsk.pl/index.php?option=com_phocagallery&view=category&id=47:tradycyjny-rcznik-ludowy-pogranicza-wschodniego&Itemid=8